Από το 1988, με την ίδρυση της ΕΠΑΨΥ, μιας ΜΚΟ η οποία προσπάθησε να προαγάγει ενεργά τον αποϊδρυματισμό, τον αποστιγματισμό και την κοινωνική ενσωμάτωση αυτών που δεν έχουν φωνή, ασχολούμαι με την παροχή ψυχιατρικής φροντίδας στην κοινότητα, μακριά από τα άσυλα και την κουλτούρα του εγκλεισμού. Οι δικοί μας ψυχωτικοί είναι οι «τυχεροί». Βιώνουν την οδύνη τους χωρίς να προσβάλλεται η προσωπικότητά τους και χωρίς να παραβιάζονται τα δικαιώματά τους.
Σε αρκετές περιπτώσεις, μετά από χρόνια επίπονης και πολυεπίπεδης φροντίδας, τα αποτελέσματα αυτονομίας και συνύπαρξης με την αρρώστια είναι θεαματικά. Δύσκολα καταλαβαίνει κανείς ότι ο άνθρωπος απέναντί του υπέφερε από σοβαρή ψυχική ασθένεια.
Από τότε που ξέσπασε η πανδημία, η ζωή των ωφελούμενων της ΕΠΑΨΥ, οι οποίοι ζουν σε οικοτροφεία, ξενώνες και κοινοτικά διαμερίσματα, έγινε πολύ πιο δύσκολη. Το πηγαινέλα στο Κέντρο Ημέρας έπαψε να είναι ελεύθερο λόγω υγειονομικών πρωτοκόλλων, μάσκες, αποστάσεις, στρεσαρισμένοι και εξουθενωμένοι θεραπευτές και, το σημαντικότερο, η απουσία του αγγίγματος και του κοντινού βλέμματος, που είναι λυτρωτικό και ζωτικής σημασίας για έναν άνθρωπο που βιώνει ψυχική οδύνη.
Οι ψυχικά ασθενείς ξεχάστηκαν μέσα στην πανδημία. Δεν έχουν καν το φωτοστέφανο του υποκείμενου νοσήματος ώστε να θεωρηθούν ευάλωτοι. Οι φόβοι και τα άγχη τους χάνουν τη σημασία τους σε μια συνθήκη στην οποία τα αρνητικά συναισθήματα κυριαρχούν.
Ο άχρονος χρόνος της ψύχωσης μοιάζει να αιωρείται ανάμεσα στον διάχυτο κοινωνικό φόβο χωρίς τέλος. Η ψύχωση δεν είναι πλέον μολυσματική, όπως πίστευαν οι φύλακες στη Λέρο, ο ιός όμως είναι.
Έδωσα αρκετές συνεντεύξεις την τελευταία χρονιά και ρωτήθηκα για την αύξηση της κατάθλιψης, τις συνέπειες της καραντίνας στον ψυχισμό των εφήβων και των νέων, την έκρηξη της ενδοοικογενειακής βίας, ακόμη και τους χωρισμούς. Δεν ρωτήθηκα καμία φορά για την εγκατάλειψη των ψυχικά ασθενών στην κοινωνική αδιαφορία, στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης. Εκεί ήταν πάντα. Αλλά τώρα κάνει ακόμη περισσότερο κρύο.
*Ο Στέλιος Στυλιανίδης είναι ψυχίατρος – ψυχαναλυτής – ομαδικός αναλυτής, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ιδρυτής και επ. πρόεδρος της ΕΠΑΨΥ.
