Η ομάδα έχει ξεκινήσει ήδη πριν μπεις μέσα στον κύκλο, κύκλο ο οποίος φιλοξενείται στον φυσικό χώρο του νοσοκομείου. Ξεκινάει την ώρα που μπαίνεις στο αυτοκίνητο. Στο αυτοκίνητο η διαδρομή είναι πάντα συγκεκριμένη, ενώ οι διαφορετικές παραστάσεις και η συνδιαλλαγή των δύο συντονιστών της ομάδας προετοιμάζουν το έδαφός της. Σε αυτόν τον χρόνο που μεσολαβεί, προετοιμάζεις ψυχικά τον εαυτό σου να μπει σε άλλα «παπούτσια». Να βγει από τα δικά του και να μπει στου Άλλου. Ο Άλλος είναι η ομάδα και η ομάδα είναι οι φωνές των μελών της. Οι φωνές αυτές είναι και δικές σου φωνές. Η κάθε ομάδα είναι διαφορετική και δεν είναι ποτέ ίδια με την προηγούμενη, ούτε με την επόμενη.
Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται και αλλάζει. Οι σχέσεις των μελών είναι δυναμικές. Ο ένας επηρεάζει και επηρεάζεται από τον άλλον. Ως συντονιστής, καλείσαι να μπεις σε ένα σύστημα που έχει φτιάξει μια συγκεκριμένη δυναμική, την οποία χρειάζεται να αφουγκραστείς, να δουλέψεις μαζί της και να γίνεις μέρος του. Ένα σύστημα που έχει μάθει να λειτουργεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο και ξαφνικά έρχεται αντιμέτωπο με νέες συνθήκες, αντιστέκεται, κάπως αντιδραστικά, στο καινούργιο που έρχεται. Καλείσαι να δώσεις χρόνο σε αυτή τη διαδικασία με τη σταθερή και διακριτική σου παρουσία.
Βρίσκεσαι εκεί πρώτα για να ακούσεις και μετά για να μιλήσεις. Διαμορφώνεις έναν ψυχικά ασφαλή χώρο, όπου το κάθε μέλος θα αισθάνεται ελεύθερο να εκφραστεί συναισθηματικά.
Η παρουσία των μελών στην ομάδα δρα ανακουφιστικά, καθώς τα μέλη νιώθουν πως δεν είναι μόνα, ότι κι άλλοι βιώνουν παρόμοιες δυσκολίες και συναισθήματα. Το μοίρασμα που γίνεται μέσα στην ομάδα μετακινεί τα μέλη της ψυχικά, τους επιτρέπει να αναγνωρίσουν στη φωνή του άλλου τη δική τους φωνή, στην οποία, ίσως, δεν είχαν δώσει τον χώρο που χρειαζόταν για να ακουστεί. Ως συντονιστής, είσαι εκεί για να συνθέσεις αυτές τις φωνές και να δώσεις νόημα σε αυτό που γίνεται στο «εδώ και τώρα». Όπως ένας μαέστρος σε μια ορχήστρα που εργάζεται με σκοπό να «ακουστούν» όλα τα όργανα ώστε να αποδοθεί ένα έργο κάθε φορά. Το έργο που αποδίδεται κάθε φορά στην ομάδα είναι συνυφασμένο με την καθημερινότητα και την πραγματικότητα που βιώνουν τα μέλη της.
Οι ομάδες είναι ανοιχτές και το κάθε μέλος μπορεί να ενταχθεί σε διαφορετική χρονική στιγμή. Ωστόσο, η σταθερή παρουσία των μελών είναι προς όφελος της ομάδας, καθώς έτσι διατηρείται η σύνδεση και η συνοχή της και διευκολύνεται το μοίρασμα των εμπειριών. Η πρώτη συνάντηση μιας ομάδας δημιουργεί πάντα ανάμεικτα συναισθήματα: προσμονή, αγωνία, χαρά, ανησυχία. Ανησυχία για το πώς θα μας δεχτούν. Θα υπάρχει συμμετοχή; Θα αγκαλιάσουν το καινούργιο που έρχεται; Ήμασταν έτοιμοι για όλα τα ενδεχόμενα. Γιατί και η απουσία μια ηχηρή παρουσία θα ήταν… Όμως ομάδα φτιάχτηκε από την πρώτη φορά. Στην αρχή υπήρχε αμηχανία. Ο πάγος έσπασε όταν ο καθένας μας άρχισε να δίνει το στίγμα του. Ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε. Στοιχεία, δηλαδή, που βοηθούν την ανθρώπινη επικοινωνία και βάζουν τις βάσεις ενός ασφαλούς χώρου.
Η εξέλιξη της πρώτης αυτής ομάδας ήταν εντυπωσιακή. Τα μέλη μοιράστηκαν από την αρχή, σχεδόν κατακλυσμιαία, όλα τα βιώματα που κουβαλούσαν μέσα τους επί έναν χρόνο. Έμοιαζε σαν να μας περίμεναν από καιρό. Σαν να ήταν ψυχικά έτοιμοι από καιρό γι’ αυτό το μοίρασμα. Φάνηκε η ανάγκη να ακουμπήσουν το βάρος τους εκεί όπου θα μπορούσαν να το αντέξουν. Κλείνοντας η πρώτη συνάντηση, δόθηκε σιωπηλά αυτή η υπόσχεση… πως είμαστε εδώ για να αντέξουμε και να μοιραστούμε αυτό το βάρος, κάνοντάς το λιγότερο δυσβάσταχτο.
Έναν χρόνο τώρα, μετά την ξαφνική έφοδο στη ζωή μας εντός και εκτός νοσοκομείου της πανδημίας του Covid-19, θριαμβεύει μια συνεχής αγωνία και μια εύλογη ανησυχία πότε θα «τελειώσει» όλο αυτό. Αυτή η τόσο «στενή επαφή με τον θάνατο», η σκέψη αν θα κολλήσω από τον ασθενή μου ή όχι, η δυσκολία να επικοινωνήσω με αυτόν φορώντας τη στολή του «αστροναύτη», η αναζήτηση της βλεμματικής επαφής ως μόνης διόδου να κρατηθούμε «μαζί» στην επικοινωνία και στη ζωή, η απομόνωση από την κοινωνία με τον φόβο ότι θα τους «κολλήσουμε» και ακολούθως η ηρωοποίησή μας από αυτήν δημιουργούν πληθώρα συναισθημάτων, παρέχοντάς μας μια εμπειρία ζωής που θα θυμόμαστε για πάντα. Αυτό που μετράει στο τέλος κάθε μέρας και στην αρχή της επόμενης είναι να παραμείνουμε μαζί «ζωντανοί» στη μεγάλη ομάδα στο «σπίτι μας, το νοσοκομείο».
Από τον Μάρτιο το Κέντρο Ημέρας ΕΠΑΨΥ “Franco Basaglia” στο Μαρούσι υποστηρίζει με υπηρεσίες ψυχικής υγείας τους ασθενείς Covid-19 και τους υγειονομικούς των νοσοκομείων Σισμανόγλειο, ΚΑΤ, Αμαλία Φλέμινγκ και Άγ. Ανάργυροι, σε μια καινοτόμο για τα ελληνικά δεδομένα δράση, που τοποθετεί την ψυχική υγεία των ανθρώπων στο νοσοκομείο στο ίδιο επίπεδο με τη σωματική. Άλλωστε, δεν νοείται υγεία χωρίς ψυχική υγεία.
*Η Εύη Καραβάνα είναι ψυχολόγος MSc – ψυχοθεραπεύτρια, Κέντρο Ημέρας “Franco Basaglia” ΕΠΑΨΥ, Δράση Ψ-Υποστηρίζω ΕΠΑΨΥ.
**Η Αγγελική Κολοκοτσά είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, MSc Ψυχοδυναμικής Ψυχοθεραπείας ΕΚΠΑ, εκπ. ψυχαναλύτρια Ελληνική Ψυχαναλυτική Εταιρεία, Κέντρο Ημέρας “Franco Basaglia” ΕΠΑΨΥ, Δράση Ψ-Υποστηρίζω ΕΠΑΨΥ.
***Ο Δημήτρης Γαλάνης είναι κοινωνικός λειτουργός, γ.γ. Δ.Σ. ΕΠΑΨΥ, υπεύθυνος της Δράσης Ψ-Υποστηρίζω ΕΠΑΨΥ.
