Ο Χρυσοβαλάντης Παπαθανασίου, υπεύθυνος του Προγράμματος Ψυχικής Υγείας Προσφύγων των ΕΠΑΨΥ-UNHCR, γνωρίζει το θέμα των ασυνόδευτων προσφυγόπουλων όσο λίγοι σε αυτή τη χώρα, καθώς έχει διατελέσει πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), του μέχρι πρότινος καθ’ ύλην αρμόδιου φορέα προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων. Μετά από έξι μήνες θητείας παραιτήθηκε από το δημόσιο αξίωμά του, διαφωνώντας με τις πολιτικές αποφάσεις που αφορούσαν το θέμα αυτό.
Σε παλαιότερη συνέντευξή του είχε προβλέψει ότι το ΕΚΚΑ δεν θα μπορούσε να υλοποιήσει τον θεσμό της επιτροπείας, όπως και τελικά έγινε. Αν και δικαιωμένος, δηλώνει σήμερα στο Tvxs.gr ότι θα προτιμούσε να έχει διαψευστεί και τα ασυνόδευτα παιδιά να έχουν σήμερα την προστασία που δικαιούνται…
Η επιτροπεία των ασυνόδευτων ανηλίκων πέρασε πρόσφατα ως αρμοδιότητα στην Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Πώς κρίνετε αυτή την απόφαση;
Είναι γνωστό ότι το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου λειτουργεί χάρη σε μετακλητούς υπαλλήλους και βοηθητικό προσωπικό από διεθνείς οργανισμούς. Δεν βλέπω πώς μπορεί να υλοποιηθεί ένα τέτοιο πολύπλοκο και απαιτητικό πρόγραμμα χωρίς γερό διοικητικό μηχανισμό. Από την άλλη, το ίδιο Υπουργείο φημίζεται για την κουλτούρα των απευθείας αναθέσεων. Ίσως να ακολουθηθεί και στην περίπτωση της επιτροπείας αυτή η τακτική.
Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων δεν μπορούσε να υλοποιήσει και άλλο μεταβατικό πρόγραμμα, καθώς δεσμευόταν από την απόφαση της ΕΑΑΔΗΣΥ, η οποία επέτρεπε την υλοποίηση του θεσμού της εκπροσώπησης από ΜΚΟ το αργότερο μέχρι τις 23 Αυγούστου 2021. Δεν υπήρχε, λοιπόν, άλλο περιθώριο. Το παιχνίδι των αναβολών, των παρατάσεων και των μεταβατικών περιόδων είχε τελειώσει. Θεωρώ ότι η μεταβίβαση της αρμοδιότητας από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου είναι ένας πολιτικός τακτικισμός, για να κερδηθεί χρόνος.
Πριν από λίγο καιρό η μέχρι πρότινος Ειδική Γραμματέας Ειρήνη Αγαπηδάκη μετακινήθηκε στο Υπουργείο Υγείας και τη θέση της κατέλαβε ο πρώην Εθνικός Εισηγητής για το trafficking Ηρακλής Μοσκώφ. Πώς βλέπετε αυτή την αλλαγή σε επίπεδο προσώπων;
Ομάδα που κερδίζει δεν την αλλάζεις. Πρόκειται για έμμεση παραδοχή της αποτυχίας. Εάν ίσχυε αυτό που δήλωσε ο πρωθυπουργός στη Βουλή, ότι η κ. Αγαπηδάκη έλυσε το πρόβλημα, θα έπρεπε να καταργηθεί η Ειδική Γραμματεία, καθώς δεν θα είχε λόγο ύπαρξης. Έχω ακούσει ότι συζητιόταν ένα τέτοιο σενάριο ως επικοινωνιακό τέχνασμα. Αλλά, τότε, πώς θα δικαιολογούνταν η ύπαρξη χιλιάδων ασυνόδευτων στη χώρα μας, κάποια από τα οποία συνεχίζουν να ζουν κάτω από επισφαλείς συνθήκες, χωρίς επιτρόπους που θα επωμιστούν την ευθύνη της προστασίας τους; Ας μη γελιόμαστε.
Το πολυδιαφημιζόμενο πρόγραμμα των μετεγκαταστάσεων δεν είχε την επιτυχία που αναμενόταν και, παρά την κατάργηση της προστατευτικής φύλαξης, ασυνόδευτα παιδιά εξακολουθούν να βρίσκονται σε καθεστώς κράτησης. Σύμφωνα με την International Rescue Committee, 50 ασυνόδευτα παιδιά τον Σεπτέμβριο κρατούνταν στο ΚΥΤ στο Φυλάκιο Έβρου. Βέβαια, αυτά τα παιδιά δεν αναφέρονταν στα στατιστικά που εκδίδει κάθε δεκαπενθήμερο το ΕΚΚΑ με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, καθώς από τον Σεπτέμβριο του 2021 έχει διαγραφεί η σχετική κατηγορία.
Ο κ. Μοσκώφ ήταν από τους πρώτους που γνώρισα ως πρόεδρος του ΕΚΚΑ. Είχαμε στενή και καλή συνεργασία στο πλαίσιο του μηχανισμού αναφοράς θυμάτων εμπορίας ανθρώπων. Είναι άνθρωπος χαμηλών τόνων, διαθέτει τη χαρακτηριστική ευγένεια του διπλωμάτη και είναι γνώστης των διοικητικών διαδικασιών στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεχομένως να τα πάει καλύτερα στο θέμα των μετεγκαταστάσεων, αλλά δεν πιστεύω ότι θα τολμήσει να συγκρουστεί, αν χρειαστεί, ή να λάβει αποφάσεις με ρίσκο. Σε κάθε περίπτωση, του εύχομαι καλή επιτυχία στα νέα καθήκοντά του.
Δεδομένης της αδυναμίας υλοποίησης του θεσμού της επιτροπείας, υπάρχει κάποια εναλλακτική που θα προτείνατε;
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η πιο κατάλληλη φροντίδα που θα μπορούσαν να λάβουν τα ασυνόδευτα παιδιά είναι η τοποθέτησή τους σε ανάδοχες οικογένειες. Αυτό εισηγούμουν συνεχώς στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ως πρόεδρος του ΕΚΚΑ. Αλλά, φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Στην Ελλάδα, ενώ ο νόμος 4538 του 2018 για το θεσμικό πλαίσιο για την αναδοχή και την υιοθεσία περιλαμβάνει και τα ασυνόδευτα παιδιά, δεν έχουν καταχωριστεί στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων ούτε στο Πληροφοριακό Σύστημα Αναδοχής-Υιοθεσίας «Anynet.gr». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι δυνατό το συνταίριασμα (matching) ασυνόδευτου παιδιού και ανάδοχης οικογένειας.
Δυστυχώς, η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων δεν εντάχθηκε στο οργανόγραμμα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, για λόγους που επανειλημμένως έχουν αποτυπωθεί στα δημοσιεύματα του Τύπου. Το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή στη χώρα δεν υπάρχει μια ενιαία Αρχή προστασίας για όλα τα παιδιά, ανεξαιρέτως εθνικής καταγωγής, έχει ως αποτέλεσμα διαφορετικές πολιτικές και αλληλοεπικαλύψεις. Αναμφισβήτητα, η απομάκρυνση της κ. Αγαπηδάκη από την Ειδική Γραμματεία διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των δύο υπουργείων.
Είναι επιτακτική ανάγκη η συμπερίληψη των ασυνόδευτων παιδιών στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων και στο «Anynet.gr» και η υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου εθνικού προγράμματος αναδοχής ασυνόδευτων ανηλίκων.
Στις 23 Νοεμβρίου 2021 υπογράφτηκε Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ με σκοπό να διασφαλιστεί, όπως αναφέρει το σχετικό Δελτίο Τύπου, η σταδιακή (χωρίς να προσδιορίζεται πότε) ένταξη των ασυνόδευτων παιδιών στο Εθνικό Σύστημα Αναδοχής-Υιοθεσίας, με προτεραιότητα στα παιδιά ηλικίας 0-12 ετών, όταν, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΚΚΑ, τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που ανήκουν σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία είναι λιγότερα από το 10% του συνόλου. Αυτή η διαπίστωση με κάνει να πιστεύω ότι πρόκειται για ακόμα μία κίνηση διαχείρισης των εντυπώσεων, προκειμένου να κερδηθεί πολιτικός χρόνος. Όμως, η κλεψύδρα άδειασε στις 23 Αυγούστου 2021. Και αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι.
