Όταν το μυαλό μας πηγαίνει στη θεραπεία ζεύγους, για κάποιον λόγο σκεφτόμαστε αυτόματα ένα σχετικά νεαρό ζευγάρι που προσπαθεί να «σώσει» ή να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του.
Η πραγματική ζωή, όμως, έχει πάντα τον τελευταίο λόγο και η συγκινητική ιστορία των δύο ηλικιωμένων που θα διαβάσετε παρακάτω από την Παναγιώτα Δερεδίνη*, οικογενειακή θεραπεύτρια, και την Εύη Καραβάνα**, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, αποδεικνύει περίτρανα πως ποτέ δεν είναι αργά.
Ζευγάρι στα 20… ζευγάρι στα 70
Πολλές φορές αναρωτιόμαστε γιατί στην υπηρεσία οικογενειακής θεραπείας του Κέντρου Ημέρας «Franco Basaglia» της ΕΠΑΨΥ δεν έχουμε ζευγάρια της τρίτης ηλικίας. Έχουν βρει έναν τρόπο επικοινωνίας, λειτουργικό ή μη, και δεν νιώθουν την ανάγκη αλλαγής; Έχουν παραιτηθεί από το να προσπαθούν; Ή η προχωρημένη ηλικία τούς κάνει να πιστεύουν ότι δεν έχουν δικαίωμα σε μια καλύτερη συντροφική και ερωτική σχέση;
Κάποια από αυτά τα ερωτήματά μας απαντήθηκαν, όταν αιτήθηκε “θεραπεία ζεύγους” ένα ζευγάρι κοντά στα 70 έτη. Συνήθως σε αυτή την ηλικία έχουμε θεραπευόμενους που έρχονται σ’ εμάς μετά από μια σοβαρή κρίση στην οικογένεια, ελπίζοντας, μέσα από την οικογενειακή θεραπεία, να βοηθηθούν αρχικά τα παιδιά τους κι έπειτα οι ίδιοι.
Με μεγάλη χαρά, λοιπόν, υποδεχτήκαμε αυτό το ζευγάρι, που το συνόδευε μια πολύ συγκινητική ιστορία. Ήταν ένα «φρέσκο» ζευγάρι, αφού είναι μαζί τα τελευταία επτά χρόνια. Όμως είχαν υπάρξει ξανά ζευγάρι στα είκοσί τους. Η τότε σχέση ήταν παθιασμένη και όμορφη, αλλά σταμάτησε έπειτα από την παρέμβαση της μητέρας του συντρόφου.
Μέχρι εδώ όλα θυμίζουν κλασική ελληνική ταινία, χωρίς ωστόσο το αναμενόμενο τέλος: το σμίξιμο του ζευγαριού. Και οι δύο έκλαψαν και πόνεσαν, αλλά συνέχισαν χώρια τις ζωές τους. Έφτιαξαν ο καθένας τη δική του οικογένεια και, ύστερα από θέματα υγείας, οικονομικά προβλήματα, διαζύγια και ό,τι μπορεί να συμβεί σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον μέσα σε 40 χρόνια, συναντήθηκαν ξανά. Από τότε δεν έχουν χωρίσει ούτε μία μέρα.
Κι ενώ θα περιμέναμε, τουλάχιστον τώρα, ένα happy end, με τους δύο αυτούς ανθρώπους να απολαμβάνουν κάθε λεπτό της κοινής τους ζωής, χωρίς άγχη, καβγάδες, διενέξεις και τρικλοποδιές, εκείνοι ήρθαν σε «θεραπεία ζεύγους». Ένιωθαν ότι συμβαίνει κάτι που δεν μπορούσαν να διαχειριστούν.
Στο ταξίδι της θεραπείας συζητήσαμε κι επεξεργαστήκαμε όλα αυτά που εμπόδιζαν αυτό το ζευγάρι να απολαύσει αυτή την περίοδο της ζωής του: φόβους («Μίλησε πρώτη φορά στη ζωή του για φόβους. Κάτι που δεν είχε πει ποτέ»), διαγενεαλογικά κρατήματα από τα ατομικά τους οικογενειακά δέντρα, αλλά και το τραύμα του χωρισμού τους, κάτι που δεν είχαν σκεφτεί ποτέ ότι μπορεί να τους επηρεάζει μετά από τόσα χρόνια. Κι όμως, φάνηκε να βιώνουν ξανά αυτό το άγχος χωρισμού, αυτή τη φορά εξαιτίας άλλων συγγενικών προσώπων, όπως πριν από 40 χρόνια: «Μάλλον για να ζήσεις πρέπει να κλείνεις πόρτες».
«Μαθαίνεις να ανοίγεσαι στον άνθρωπό σου»
Ως θεραπευτές, σκεφτόμαστε ότι ένα ζευγάρι σε μεγάλη ηλικία δύσκολα μπαίνει σε «θεραπεία ζεύγους», φοβούμενο ότι αυτή μπορεί να αποτελέσει απειλή για τη σχέση τους. Τι άλλο, όμως, θα μπορούσε να είναι; «Μπορεί, για έναν άντρα στην ηλικία μου, που προέρχεται από ένα πιο παραδοσιακό μοντέλο οικογένειας, να υπάρχει ο φόβος ότι σε μια τέτοια θεραπεία θα ξεγυμνωθεί, θα χάσει την ισχύ και τη δύναμή του».
Επίσης, υπάρχει η παρανόηση ότι σε μια θεραπεία αλλάζει ο χαρακτήρας ή αλλοιώνεται η προσωπικότητα του ατόμου, και πολλοί σκέφτονται «στα 60 μου θα αλλάξω;».
Τι μπορεί, όμως, να προσφέρει πραγματικά μια θεραπεία; Όπως χαρακτηριστικά μάς είπαν: «Μπόρεσα να επικοινωνήσω πράγματα που μέχρι πρότινος τα έφτανα μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο… Μαθαίνεις να ανοίγεσαι στον άνθρωπό σου, να μην κρύβεσαι, κι όλο αυτό μέσα σε ένα περιβάλλον ασφάλειας… Μου ανοίχτηκε ένας άλλος δρόμος. Και με τον εαυτό μου, αλλά και με τους άλλους ανθρώπους, και κυρίως με τη σύζυγό μου».
Το να αναζητήσει κάποιος βοήθεια, για τους θεραπευτές, αποτελεί το πρώτο και μεγαλύτερο βήμα. Τι είναι, ωστόσο, αυτό που θα κάνει ένα ζευγάρι να κινητοποιηθεί και να θελήσει να δουλέψει τα ζητήματα της σχέσης του;
«Με την πρώτη μου σύζυγο δεν σκέφτηκα ποτέ να πάω σε θεραπεία, αλλά μπορεί να χρειάζεται ένα κίνητρο, κάτι να σε συνδέει με τον άλλον, να μη νιώθεις ότι όλα έχουν γκρεμιστεί. Να νιώθεις ότι υπάρχει σπόρος κι ας έχει ξεραθεί το δέντρο».
«Ένα ζευγάρι της ηλικίας μας μπορεί να μην καταφέρνει να ζήσει όπως θέλει, λόγω του περίγυρου, όταν, για παράδειγμα, τα παιδιά έχουν προβλήματα με τη ζωή τους, αλλά κι όταν επεμβαίνουν στη δική σου ζωή. Επίσης, δεν είναι εύκολο να ζήσουμε όπως θα θέλαμε λόγω των οικονομικών ή του φόβου για τα προβλήματα υγείας».
Τελικά, πώς θα μπορούσε η «θεραπεία ζεύγους» να βοηθήσει στα παραπάνω;
«Έχω νιώσει πολύ καλά το πώς επηρεάζει η ψυχολογική κατάσταση τον οργανισμό του ανθρώπου. Για πολλά χρόνια έμπαινα στη θάλασσα κι έβγαζα εξανθήματα, σε σημείο που υπέφερα. Λατρεύω το βουνό και τη θάλασσα κι αναγκαζόμουν να κάθομαι έξω. Όταν άλλαξα σχέση ζωής, το δοκίμασα ξανά και το πρόβλημα είχε εξαφανιστεί».
Αν, λοιπόν, κατά ένα μεγάλο μέρος η σωματική μας υγεία εξαρτάται από την ψυχική μας ηρεμία, πόσο σημαντικό είναι να νιώθουμε, καθώς περνούν τα χρόνια, ότι η συντροφική μας σχέση είναι σχέση αληθινής αγάπης και μοιράσματος…
Κι αν το λουλούδι έχει ξεραθεί, γιατί ξεχάσαμε να το ποτίζουμε, υπάρχουν εργαλεία να σκάψουμε να βρούμε τον σπόρο και να το ζωντανέψουμε ξανά… ακόμη και 40 χρόνια μετά!
*Η Παναγιώτα Δερεδίνη είναι ψυχιατρική νοσηλεύτρια, MSc, οικογενειακή θεραπεύτρια, θεραπεύτρια ψυχοσεξουαλικών διαταραχών – Κέντρο Ημέρας «Franco Basaglia» ΕΠΑΨΥ.
**Η Εύη Καραβάνα είναι ψυχολόγος, MSc, συστημική ψυχοθεραπεύτρια – Κέντρο Ημέρας «Franco Basaglia» ΕΠΑΨΥ.
