Social Media και Ψυχική Υγεία
Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media) αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων στη σύγχρονη εποχή. Εύλογα λοιπόν δημιουργείται το ερώτημα αν επιδρούν στην ψυχική υγεία των ανθρώπων και αν ναι, με ποιον τρόπο;
Social Media αποτελούν πλατφόρμες όπως το Facebook, το Instagram και το Twitter. Οι Bayer et el., (2020), ορίζουν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ως «μία υποκατηγορία κοινωνικών δικτύων που χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία: προφίλ, διαδίκτυο και ροή (stream)». Με στόχο την ικανοποίηση της ανάγκης χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι άνθρωποι επιλέγουν μία ή περισσότερες πλατφόρμες και εφαρμογές, με τις πιο δημοφιλείς να είναι οι Facebook, Instagram, YouTube, Twitter, Snapchat, WhatsApp, Pinterest, and LinkedIn.
Τα Social Media χρησιμοποιούνται κυρίως από νεαρούς ενήλικες (άτομα ηλικίας 18-29) για πολλαπλούς λόγους. Μέσα στον ψηφιακό χώρο που δημιουργούν προσπαθούν να δομήσουν μία ταυτότητα, να συνάψουν σχέσεις με άλλους, να διαχειριστούν τη σεξουαλικότητά τους και θέματα φύλου, καθώς και να εκφραστούν μοιράζοντας τις σκέψεις τους ή κομμάτια της ζωής τους με άλλους (π.χ., με τη μορφή φωτογραφιών ή βίντεο). Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτός ο ψηφιακός χώρος που δημιουργεί ο καθένας μπορεί να διαφέρει από την -εξωτερική- πραγματικότητα. Πρόκειται για μία επίπλαστη ψυχική πραγματικότητα, η οποία αποτελεί χώρο προβολών και επιθυμιών που ίσως είναι δύσκολο να επιτευχθούν στην εξωτερική πραγματικότητα. Άλλωστε, τις περισσότερες φορές πρόκειται για μία ωραιοποιημένη και εξιδανικευμένη παρουσίαση του εαυτού και της καθημερινότητας. Κατά συνέπεια, ο χρήστης λαμβάνει ικανοποίηση καθώς οι επιθυμίες του ικανοποιούνται μερικώς.
Η αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετίζεται με χαμηλή ψυχική υγεία και ύπαρξη ψυχοπαθολογίας. Οι ψυχικές δυσκολίες, όπως η κατάθλιψη και η αρνητική εικόνα εαυτού και σώματος, κάνουν τα άτομα να αποσύρονται από το κοινωνικό δίκτυο και να νιώθουν απομονωμένα. Ως εκ τούτου, στρέφονται στον κυβερνοχώρο όπου μπορούν να νιώσουν το αίσθημα του «ανήκειν» και έτσι αφιερώνουν πολλές ώρες σε αυτή την ψηφιακή πραγματικότητα με αποτέλεσμα την επιπλέον χάλαση των κοινωνικών δεσμών και την ένταση των καταθλιπτικών στοιχείων. Επιπλέον, άτομα που αξιολογούν θετικά το αδύνατο σώμα, τείνουν να έχουν χαμηλή εικόνα σώματος και να επιδιώκουν τη σύγκριση με το ιδεώδες σώμα, όπως αυτό προβάλλεται στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Η σύγκριση με αυτό το ιδεώδες αδύνατο σώμα εντείνει περισσότερο την αρνητική εικόνα για το δικό τους σώμα και το αίσθημα απογοήτευσης.
Εντούτοις, έχουν βρεθεί επιμέρους σύνθετα μοτίβα αλληλοεπιδράσεων και πιθανές θετικές προεκτάσεις της χρήσης social media. Ειδικότερα, συμβάλλουν θετικά στην κοινωνικοποίηση, διευκολύνουν την επικοινωνία, παρέχουν δυνατότητες μάθησης και πρόσβασης σε υπηρεσίες. Πιο συγκεκριμένα, ο αυξημένος αριθμός φίλων στο Facebook μπορεί να βελτιώσει την ψυχική ευεξία, όμως δεν φαίνεται να συμβάλλει θετικά στην γενική ικανοποίηση από τη ζωή.
Εν κατακλείδι, τα social media αποτελούν μία σύγχρονη πραγματικότητα και έναν ψηφιακό χώρο, όπου ο ψυχισμός αφήνεται να λειτουργήσει ελεύθερα. Οι συνέπειες της χρήσης τους αποτελούν συνάρτηση πολλών άλλων παραγόντων και ατομικών διαφορών.
Σε περίπτωση που νιώσετε ότι εσείς ή κάποιο άτομο του περιβάλλοντός σας αφιερώνει πολλές ώρες στη χρήση social media παραβλέποντας άλλες πτυχές της ζωής του μπορείτε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικό υγείας. Η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας που δραστηριοποιείται σε νησιά των Κυκλάδων για περισσότερα από 20 χρόνια, παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε ενήλικες, ανήλικους και τις οικογένειές τους. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο www.epapsy.gr και στα τηλέφωνα 2284022011, 210 8068302.
Άρια Γκιρλέμη
Κλινική Ψυχολόγος, MSc, PhDc
Κλιμάκιο Βορειοανατολικών και Δυτικών Κυκλάδων, ΚΜΨΥ ΕΠΑΨΥ
