Δεν είναι λίγες οι φορές που συζητώντας κοινωνικά μπορεί να αναρωτηθεί κανείς πόσο αναγκαία είναι η παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις Κυκλάδες, πολλώ δε μάλλον σε μεγάλα τουριστικά νησιά που ταυτίζονται με την ευζωία, τη διασκέδαση και τη χαλάρωση, ή που απασχολούν την επικαιρότητα εστιάζοντας κυρίως σε άλλους τομείς, όπως συμβαίνει πρόσφατα. Αντικατοπτρίζει όμως την πραγματικότητα ένας τόσο ταχύς κριτικός σκεπτικισμός που ενδεχομένως υποκρύπτει και ψυχικές άμυνες απέναντι στην αναγκαιότητα ψυχικών παρεμβάσεων γενικότερα; Η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι τείνουν -χωρίς να το συνειδητοποιούν- να διαμορφώνουν πολύ συχνά κάποιες πλάνες, όταν έρχονται αντιμέτωποι με κάποια ερωτήματα που σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση θα αποκάλυπταν κάτι δυσάρεστο ή και επώδυνο για τους ίδιους και για τον τρόπο που ζουν.
Συνεπώς μια απάντηση στο “ρητορικό” ερώτημα σχετικά με την αναγκαιότητα για την παρουσία επαγγελματιών ψυχικής υγείας σε ένα νησί, όπως η Μύκονος, φαινομενικά είναι απλό να απαντηθεί, όμως η διερεύνηση των συνθηκών ζωής σε έναν τέτοιο τόπο καθιστά το ερώτημα πιο ενδιαφέρον και μετατοπίζει το “εάν” στο “γιατί”.
Κατά πρώτο λόγο, η απλοϊκή ταύτιση της ψυχανάλυσης με οποιαδήποτε παροχή ψυχικής υγείας είναι κάτι που συχνά προκαλεί σύγχυση. Η ψυχανάλυση αφορά σε μια θεραπευτική τεχνική και φυσικά σε μια θεωρητική προσέγγιση που θεμελίωσε ο Φρόυντ, περισσότερο από 100 χρόνια πριν με την επαναστατική αποκάλυψη του ασυνείδητου μέρους του ανθρώπινου ψυχισμού. Από εκεί και πέρα, ωστόσο, τα πράγματα σε ό,τι αφορά τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας διαφοροποιούνται. Η ψυχιατρική και η κλινική ψυχολογία, χωρίς να αντιμάχονται την ψυχανάλυση, τοποθετούν το έργο τους σε περαιτέρω παρεμβάσεις που αφορούν ψυχικές δυσκολίες που συναντούν στη ζωή ενήλικες, παιδιά και έφηβοι. Ποιες, όμως, μπορεί να είναι αυτές οι δυσκολίες στη Μύκονο;
Αρχικά θα αναρωτιόταν κανείς γιατί η Μύκονος, αλλά και άλλα νησιά των Κυκλάδων, μπορεί να διαφέρουν από άλλες περιοχών ή αστικά κέντρα της Ελλάδας. Πολλές φορές η στερεότυπη αντίληψη πως στις Κυκλάδες η ζωή των κατοίκων είναι καλύτερη, εστιάζει μεν στα οφέλη που υπάρχουν εξ αιτίας της φυσικής ομορφιάς και του φαινομενικά ανεπτυγμένου ρυθμού ζωής, σκιάζει δε μια σειρά από ψυχοπιεστικούς παράγοντες που αντιμετωπίζουν οι νησιώτες. Αν προσπαθήσει να απαριθμήσει κανείς αυτούς τους λόγους θα καταγράψει την περιορισμένη πρόσβαση που υπάρχει σε δομές υγείας, συμπεριλαμβανομένων δομών ψυχικής υγείας, την αβεβαιότητα περίθαλψης και παρέμβασης που επιδεινώνεται κατά την χειμερινή περίοδο, τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, τις διαπολιτισμικές διαφορές αλλά και περιπτώσεις κοινωνικού αποκλεισμού, τον υπερτουρισμό που κατ’ ανάγκη οδηγεί σε υπερεργασία αφήνοντας ένα σοβαρό αποτύπωμα στη δομή της οικογένειας και στις σχέσεις με τα παιδιά και βέβαια τις γενικότερες συνθήκες που αφορούν στην οργάνωση της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου.
Αναμφίβολα η ψυχοπαθολογία σχετίζεται μεταξύ άλλων με τον τρόπο που οργανώνεται ο ανθρώπινος ψυχισμός από την πρώτη στιγμή της ζωής του και τις σχέσεις του με τους άλλους. Το σύγχρονο μοντέλο ζωής, που επενδύει πολύ στη ναρκισσιστική επιτυχία του ανθρώπου, πολύ συχνά εις βάρος των συναισθηματικών σχέσεων και των δεσμών που μπορεί να αναπτύξει με άλλους ανθρώπους είναι ένας επιπλέον λόγος που φαίνεται να οδηγεί σε ψυχικές δυσκολίες που συναντούν οι άνθρωποι στη ζωή. Από κατάθλιψη έως και προβλήματα σχέσεων ή και αβεβαιότητα στη σχέση με τον ίδιο τον εαυτό, οι άνθρωποι συχνά σήμερα τείνουν να προσδιορίζονται από το “έχειν” παρά από το “είναι”. Η καταναγκαστική σχεδόν αφοσίωση στην εργασία, που συναντά κανείς στη Μύκονο λόγω της “τουριστικής βιομηχανίας”, σε πολλές περιπτώσεις είναι αναγκαία εξ αιτίας των κοινωνικοοικονομικών δυσκολιών που έχει η διαβίωση στο νησί, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η αύξηση του κέρδους ενισχύει μεν την αυτό-εικόνα κάποιου, πολλές φορές όμως θυσιάζει τις σχέσεις που μπορεί να υπάρχουν ακόμα και μέσα στην οικογένεια.
Επιστρέφοντας, τέλος, στο ερώτημα σχετικά με το αν χρειάζονται υπηρεσίες ψυχικής
υγείας στη Μύκονο, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί: αν όχι στη Μύκονο, τότε πού αλλού;
Η περίοδος της πανδημίας και των μέτρων που εφαρμόστηκαν έχει έως και σήμερα πολλές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία οδηγώντας σε σημαντική αύξηση των αιτημάτων για λήψη βοήθειας για ενήλικες αλλά και ανηλίκους. Το κλιμάκιο Μυκόνου της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας της ΕΠΑΨΥ που βρίσκεται στη Μύκονο από το 2004 με σταθερή δεκαπενθήμερη παρουσία έχει εξυπηρετήσει έως τώρα περισσότερους από 4000 ενήλικες και 2000 ανηλίκους σε χώρους που παραχωρούνται στο Κέντρο Υγείας Μυκόνου και έχοντας τη συνεχή αρωγή του Δήμου Μυκόνου. Σήμερα το Κλιμάκιο παρέχει δωρεάν υπηρεσίες ψυχιατρικής εκτίμησης-παρακολούθησης, ψυχοθεραπείας ενηλίκων-ανηλίκων, συμβουλευτικής γονέων, ειδικού μαθησιακού προγράμματος και εργοθεραπείας και αποτελείται από 1 Ψυχίατρο, 2 Κλινικούς Ψυχολόγους, 1 Ψυχολόγο ανηλίκων, 1
Κοινωνική Λειτουργό, 1 Ειδική Παιδαγωγό, 1 Εργοθεραπεύτρια, ενώ παράλληλα διοργανώνεται και μια σειρά κοινοτικών δράσεων που περιλαμβάνουν ομιλίες/εκδηλώσεις, ψυχοεκπαίδευση φορέων και άλλες κοινοτικές παρεμβάσεις.
Περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να αναζητήσει στο site της ΕΠΑΨΥ
www.epapsy.gr και στο τηλ: 210 8068302
Γ. Β. Βάσσος
Κλινικός Ψυχολόγος MSc
Υπ. Ψυχαναλυτής ΕΨΕ
Κλιμάκιο Μυκόνου ΚΜΨΥ ΕΠΑΨΥ
Επιστημονικός Υπεύθυνος ΚΜΨΥ ΒΑ Κυκλάδων ΕΠΑΨΥ
